18  Preterite Tense

18.2  The paradigm (Appendix C, or GMW 114) conceals the main difficulty -- a profusion of third person singular forms. In this paragraph we use the other five forms of the tense.

1. "Ni weleis ansyberwyd fal hwnnw ar wr," heb ef.
2. "Ni ddywedeis ys blwyddyn un geir yn y lle hwnn."
3. "Cadarn a ungwr y gydymdeithas a gefeis i yng ngydymdeith."
4. "Yrof i a Duw," heb ef, "ni chysceis inneu gyda thi blwyddyn i neithwyr, ac ni orweddeis."
5. "Arglwyddes," heb ef, "sef ar y meddwl hwnnw ydd oeddwn inneu, tra deweis wrthyt ti."
6. "Pa ansyberwyd, unben, a weleist ti arnaf i?"
7. "Ac a roddaf y wreig a weleist i gyscu gyda thi beunoeth."
8. "Canys dechreueist fy lladd, gorffen!"
9. "Gafael gadarn a gefeist ar gydymdeith."
10. "Ys glud a beth ydd ymddiddanyssam ni."
11. "A'r arglwyddiaeth a gawsam ninneu y flwyddyn honno ni's attygy ygennym."
12. Ac ar hynny y deu frenin a nessaussant ygyd am berfedd y ryd.

2. 'It is a year' -- i.e. 'for the past year'.
10. 'It is even with anything' -- idiom for 'quite continually'. Compare ys iawn a beth in sentence 9 of 15.14.
11. Cawsam (from caffael, cael); ygennym: another example of the prefix reversing the direction of the preposition -- 'away from us'.

This is beginning to be overtaken by the form in -awdd, which has prevailed (as -odd) in Modern Welsh.

hebryngawdd

cerddawdd

cymmellawdd

lluniawdd

parhaawdd

There are sporadic remnants of older formations:

	dywod	dug	gorug	Root-preterite
	cymerth	doeth	aeth	T-preterite
	cigleu			Reduplicated preterite

18.4

1. Ac ef a gychwynnwys y nos honno o Arberth.
2. Ac y neuadd y cyrchwys i ddiarchenu.
3. Ac ar hynny, ef a gerddwys parth a'i gynnadl.
4. Y dydd hwnnw a dreulwys trwy ddigrifwch a llywennydd, ac eistedd ac ymddiddan a'i wreig ac a'i wyrda.
5. Y wely a gyrchwys a'i wreig a aeth attaw.
6. A hynny a feddyliwys ef.
7. Ac yna y meddyliwys ef, "Oi a Arglwydd Duw," heb ef, "cadarn y gydymdeithas a gefeis i yng nghydymdeith."
8. Ac o achaws y flwyddyn honno yn Annwfn, y diffygiwys ei enw ef o'r Pwyll Pendefig Dyfed.
9. Dyn arall a'm canlynwys i.
10. Ac ar y gosod cyntaf, y gwr a oedd yn lle Arawn a osodes ar Hafgan ym mherfedd bogel ei darian.
11. Yna y rhoddes Arawn ei ffurf a'i ddrych ei hun i Bwyll.
12. Marchawg a gyfodes i fynydd.
13. Ac ateb ni chafas ef genthi yn hynny.
14. Ef a welas y llys a'r cyfannedd.
15. Ef a'e hebryngawdd yny welas y llys a'r cyfannedd.
16. Ac a gerddawdd Arawn rhacddaw parth a'i lys i Annwfn.
17. O hynny hyd trannoeth, ni ddywod ef wrthi hi un geir.
18. Ac yna y dywod ef wrth ei wreig, "Arglwyddes, na chabla di fifi."
19. Dihunaw a wnaeth ef, a pharabl a ddywod ef wrthi hi, a'r eil, a'r trydydd.
20. Yna y rhoddes Arawn ei ffurf a'i ddrych ei hun i Bwyll, ac y cymerth ynteu ei ffurf ei hun a'i ddrych.
21. Ac ef a gychwynnwys y nos honno o Arberth, ac a ddoeth hyd ym Mhenn Llwyn Diarwya, ac yno y bu y nos honno.
22. Ac ar hynny at y cwn y doeth ef.
23. Ac ar hynny y marchawg a ddoeth attaw ef.
24. Ef a ddoeth macwyfeid a gweison ieueinc i ddiarchenu.
25. Deu farchawg a ddoeth i wared ei wisg hela i amdanaw.
26. Amser a ddoeth iddunt i gyscu.
27. Ac ynteu a ddoeth i'r oed, a gwyrda ei gyfoeth ygydag ef.
28. Ac ygydag y doeth i'r ryd, marchawg a gyfodes i fynydd, ac a ddywod fal hynn . . .
29. A phan ddoeth yno, ydd oedd Arawn frenin Annwfn yn ei erbyn.
30. Ynteu Pwyll Pendefig Dyfed a ddoeth i'w gyfoeth ac i'w wlad.
31. "Mi a giglef."

7. Oi -- an exclamation of surprise.
12. I fynydd. See 7.8.
18. The negative na is used with imperatives.
24. Ef in the rare sense of 'to him'.
28. Ygydag used as a conjunction -- 'as soon as'.
31. 'I have heard'. Obviously this is not a third person at all, but an archaic first. In medieval spelling both this and the third person may be represented as cigleu, but here there is no doubt of the meaning.